Zbiory Działu Epoki Żelaza

W Dziale Epoki Żelaza gromadzone i opracowywane są zbiory z młodszego okresu przedrzymskiego, okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów, tj. z czasów od przełomu III/II wieku p.n.e. do połowy V wieku n.e. Większość zbiorów to zabytki ziem dzisiejszej Polski, z badań wykopaliskowych Państwowego Muzeum Archeologicznego, niewielka część kolekcji pochodzi z terenu Ukrainy i Białorusi.

Zabytki zgromadzone w zbiorach Działu Epoki Żelaza pochodzą przede wszystkim z cmentarzysk i osad kultury przeworskiej, której ludność zamieszkiwała ziemie dzisiejszej środkowej i południowej Polski, oraz kultury wielbarskiej z Pomorza, wschodniego Mazowsza, Podlasia i Lubelszczyzny.

Najciekawszą i najbardziej wartościową część zbiorów stanowią zespoły wyposażeń grobowych z wiel­kich cmentarzysk ciałopalnych kultury przeworskiej, np. z Kamieńczyka, Nadkola i Oblina na wschodnim Mazowszu i Spi­cymierza w Wielkopolsce - obok ozdób, części stroju, uzbrojenia i narzędzi z nekropoli tych pochodzi kilka tysięcy naczyń glinianych. Szczególny charakter mają zabytki z bogatych grobów ówczesnej arysto­kra­cji (tzw. książęcych) z Łęgu Piekarskiego nad środkową Wartą - wśród licznych naczyń brązowych i szklanych importowanych z terenu Cesarstwa Rzymskiego, srebrnej biżuterii i ozdób uwagę zwraca unikatowa celtycka misa brązowa zdobiona czerwoną emalią. W zespole zabytków kultury wielbarskiej wyróżniają się znaleziska z birytualnej nekropoli w Jartyporach na południowo-zachodnim Podlasiu, z zespołami niezwykle efektownej biżuterii srebrnej i koliami paciorków i wisiorków szklanych, bursztynowych, brązowych i srebrnych, oraz unikatowymi importowanymi pucharkami brązowymi zdobionymi barwną emalią. Z tą kulturą wiąże się też zespół zabytków z grobu "książęcego" z Rudki na Wołyniu.

Cenne i wyjątkowo ciekawe są też za­byt­ki z grobów wojowników celtyckich z Iwanowic k/Krakowa, paciorki bursztynowe z wielkiego depozytu ("skarbu") z Ba­sonii na zachodniej Lubelszczyźnie, oraz liczna seria zabytków, w tym srebrnej i emaliowanej biżuterii z północno-zachodnich wy­brze­ży Morza Czarnego, z XIX-wiecznej kolekcji polskiego lekarza z Kijowa - Józefa Choynowskiego. Efektownymi zabytkami z pierwszych wieków naszej ery są studnia z wydrążonego pnia dębowego z osady kultury przeworskiej z Izdebna Kościelnego na zachodnim Mazowszu, oraz drewniane elementy konstrukcyjne z jedynej w Europie "barbarzyńskiej" kopalni hematytu w Rudkach w Górach Świętokrzyskich, eksploatowanej przez ludność kultury przeworskiej.

W latach ostatnich pracownicy działu prowadzili badania wykopaliskowe m.in. w Szelkowie, pow. makowski., w Czersku, pow. piaseczyński oraz w Wyszkowie.