Cichowo, gm.
Krzynowłoga Mała, woj mazowieckie
Cmentarzysko kultury łużyckiej |
||||||||||||
Grażyna Orlińska |
|
Płaskie cmentarzysko z grobami ciałopalnymi, nakryte potężnym, kilkuwarstwowym brukiem kamiennym było użytkowane od IV do VI okresu epoki brązu (około 1000-500 p.n.e.)
Nekropola
leży na Nizinie Północnomazowieckiej, w obrębie Wzniesień Mławskich. Jest
to malownicza kraina o krajobrazie urozmaiconym pasmami wzniesień - wałami
morenowymi i kemowymi pozostawionymi przez zlodowacenie środkowopolskie
- o wysokości przekraczającej miejscami 200 m n.p.m. Znajduje się między
dwoma niewielkimi ciekami wodnymi: na północ od cmentarzyska w kierunku
zachodnim płynie Tamka wpadająca do górnego Orzyca, na południe od niego
jej bezimienny dopływ. Stanowisko zajmuje cypel tarasu opadający łagodnie
w kierunku południowo-zachodnim, ku podmokłym niegdyś łąkom (Zdjęcie 1).
W odległości około 900 m w linii prostej od niego, za wspomnianą bezimienną
strugą, we wsi Ożumiech, znajduje się podobne cmentarzysko kultury łużyckiej,
w większej części już przebadane.
Stanowisko
w Cichowie, nazywane dotychczas przez okoliczną ludność Żalnikiem, zostało
odkryte na początku lat 80-tych ubiegłego wieku. Od początku podkreślano
jego dużą wartość poznawczą i dostrzegano liczne zagrożenia - masowe wybieranie
kamieni z bruku nakrywającego, sukcesywne podorywanie brzegów, rozrastanie
się korzeni drzew i krzewów porastających kulminację cypla oraz użytkowanie
drogi wiodącej przez obszar cmentarzyska (Zdjęcie 2). Dlatego w 1984 roku
było wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Ostrołęckiego, powiększając
listę obiektów zasługujących na szczególną ochronę.
Pierwsze prace wykopaliskowe, sfinansowane przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, przeprowadzono na stanowisku w 1988 roku. Przebadano wówczas dwa wykopy o łącznej powierzchni 125 m2: jeden na skraju północnym rozpoznanego zasięgu cmentarzyska, drugi w części środkowej, skąd w znacznym stopniu został wybrany bruk kamienny. Odkryto 30 obiektów kultury łużyckiej z IV i początków V okresu epoki brązu (około 1000-800 p.n.e.) - 27 grobów (w większości z nich spalone szczątki złożone były w popielnicach; jeden grób był zbiorowy, a trzy podwójne; znaczną część pochówków wyposażono w drobne przedmioty wykonane z krzemienia, rzadziej z brązu) i 3 jamy. Znaleziono też symboliczny grób wczesnośredniowieczny w naczyniu glinianym. Pomimo w pełni satysfakcjonujących wyników badań i realnego niebezpieczeństwa dalszej dewastacji nekropoli do wznowienia prac doszło dopiero po blisko dwóch dziesięcioleciach. Stanowisko w Cichowie, na tle innych cmentarzysk kultury łużyckiej na Mazowszu północnym, użytkowanych na ogół do około połowy V okresu epoki brązu, jest obiektem szczególnym. Znaleziono tu bowiem groby, które niewątpliwie pochodzą ze schyłku V, a wyjątkowo VI okresu epoki brązu. Bardzo interesujący jest obserwowany tutaj zróżnicowany obrządek pogrzebowy oraz wydobywany materiał zabytkowy, zarówno naczynia, jak i wyroby nieceramiczne. Te drobne przedmioty z krzemienia, brązu, kości, bursztynu lub kamienia są znajdowane w Cichowie wyraźnie częściej niż na innych nekropolach. Badaniami wykopaliskowymi we wszystkich sezonach kierowała mgr Grażyna Orlińska (PMA). |