Espedycja Sudowska - odkrywanie nieznanego

ilustracja dekoracyjna

Tereny dzisiejszych powiatów gołdapskiego i oleckiego należą do najbardziej zaniedbanych archeologicznie regionów Mazur. Tymczasem ze względu na swoje pograniczne położenie obszar ten stanowi jeden z najciekawszych. Znajduje się on bowiem na styku Jaćwieży, Galindii i Nadrowii, na pograniczu kultur sudowskiej, bogaczewskiej i Dollkeim/Kovrovo. Takie położenie stwarza niesłychanie interesujące możliwości badania wzajemnych relacji i wpływów kulturowych zarówno o charakterze lokalnym, jak i interregionalnym.

Przed 1945 r. na omawianym terenie badano jedynie kilka cmentarzysk, przy czym największa aktywność wykopaliskowa archeologów niemieckich miała miejsce w XIX w. i w początkach XX stulecia. Trzeba podkreślić, że żadne z tych badań nie doczekało się pełnego opracowania i publikacji, a o większości dysponujemy jedynie skąpymi informacjami rozproszonymi w starej literaturze. Pewną szansą na poprawę tej sytuacji mogą być, wciąż jednak jeszcze nie w pełni znane i udostępnione, źródła archiwalne i dawne kolekcje.

Po II wojnie światowej region gołdapsko-olecki pozostał zaniedbany archeologicznie w porównaniu z innymi terenami Polski północno-wschodniej. Prowadzono tu, na niewielką skalę, jedynie badania w Konikowie koło Gołdapi (dawniej Rostek) i w Grodzisku, gm. Banie Mazurskie. Prace te miały miejsce w latach 70-tych i 80-tych. Dopiero od końca ubiegłego wieku datuje się ponowne zainteresowanie archeologów omawianym terenem, a większa aktywność ma miejsce w ostatnich latach.

W sezonie 2004 badano tu aż 6 stanowisk: Czerwony Dwór, stan. XV, Czerwony Dwór, stan. XXIII, Juchnajcie, stan. X, Kośmidry, stan. I, Konikowo, stan. 2, Niedrzwicę-Piękne Łąki, stan. XVII. W badaniach tych zaangażowane były następujące instytucje: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk oraz Delegatura w Ełku Wojewódzkiej Służby Ochrony Zabytków.

Taka intensyfikacja prac stwarza niezwykłą okazję do kompleksowego rozpoznania tej terra incognita na skalę nie spotykaną w innych regionach (wyjątek stanowi Ekspedycja Galindzka IA UW). Wszechstronny zakres dotychczasowych badań obejmuje zarówno wykopaliska na osadach, jak i stanowiskach sepulkralnych i założeniach obronnych. Zakres chronologiczny jest bardzo szeroki - od wczesnej epoki żelaza poprzez okres wpływów rzymskich i wędrówek ludów aż po wczesne średniowiecze. Tym samym uzyskujemy unikatowe spektrum dziejów ludów bałtyjskich w tym niezwykle interesującym makroregionie. Jest on tym bardziej niezwykły, że najnowsze ustalenia dają podstawy przypuszczać, iż właśnie ten obszar mógł stanowić kolebkę starożytnego ludu Sudinoi, znanego z przekazu aleksandryjskiego geografa, Klaudiusza Ptolemeusza z II w. n.e.

Zagadnienie to wymaga jednak dalszych studiów, do czego niezbędne jest zintensyfikowanie prac terenowych. W związku z tym powołana została Ekspedycja Sudowska w składzie:

- mgr Marcin Engel (PMA)
- mgr Leszek Godzieba (Delegatura w Ełku)
- mgr Piotr Iwanicki (PMA)
- mgr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz (IAiE PAN)
- dr Paweł Szymański (IA UW)

Konsultantem merytorycznym jest dr Anna Bitner-Wróblewska z PMA.