Tereny
dzisiejszych powiatów gołdapskiego i oleckiego należą do najbardziej
zaniedbanych archeologicznie regionów Mazur. Tymczasem ze względu na
swoje pograniczne położenie obszar ten stanowi jeden z najciekawszych.
Znajduje się on bowiem na styku Jaćwieży, Galindii i Nadrowii, na pograniczu
kultur sudowskiej, bogaczewskiej i Dollkeim/Kovrovo. Takie położenie
stwarza niesłychanie interesujące możliwości badania wzajemnych relacji
i wpływów kulturowych zarówno o charakterze lokalnym, jak i interregionalnym.
Przed 1945 r. na omawianym terenie badano jedynie kilka cmentarzysk,
przy czym największa aktywność wykopaliskowa archeologów niemieckich
miała miejsce w XIX w. i w początkach XX stulecia. Trzeba podkreślić,
że żadne z tych badań nie doczekało się pełnego opracowania i publikacji,
a o większości dysponujemy jedynie skąpymi informacjami rozproszonymi
w starej literaturze. Pewną szansą na poprawę tej sytuacji mogą być,
wciąż jednak jeszcze nie w pełni znane i udostępnione, źródła archiwalne
i dawne kolekcje.
Po II wojnie światowej region gołdapsko-olecki pozostał zaniedbany archeologicznie
w porównaniu z innymi terenami Polski północno-wschodniej. Prowadzono
tu, na niewielką skalę, jedynie badania w Konikowie koło Gołdapi (dawniej
Rostek) i w Grodzisku, gm. Banie Mazurskie. Prace te miały miejsce w
latach 70-tych i 80-tych. Dopiero od końca ubiegłego wieku datuje się
ponowne zainteresowanie archeologów omawianym terenem, a większa aktywność
ma miejsce w ostatnich latach.
W sezonie 2004 badano tu aż 6 stanowisk: Czerwony
Dwór, stan. XV, Czerwony Dwór, stan. XXIII, Juchnajcie, stan.
X, Kośmidry, stan. I, Konikowo, stan.
2, Niedrzwicę-Piękne Łąki,
stan. XVII. W badaniach tych zaangażowane były następujące instytucje:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Instytut Archeologii Uniwersytetu
Warszawskiego, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
oraz Delegatura w Ełku Wojewódzkiej Służby Ochrony Zabytków.
Taka intensyfikacja prac stwarza niezwykłą okazję do kompleksowego rozpoznania
tej terra incognita na skalę nie spotykaną w innych regionach
(wyjątek stanowi Ekspedycja Galindzka IA UW). Wszechstronny zakres dotychczasowych
badań obejmuje zarówno wykopaliska na osadach, jak i stanowiskach sepulkralnych
i założeniach obronnych. Zakres chronologiczny jest bardzo szeroki -
od wczesnej epoki żelaza poprzez okres wpływów rzymskich i wędrówek
ludów aż po wczesne średniowiecze. Tym samym uzyskujemy unikatowe spektrum
dziejów ludów bałtyjskich w tym niezwykle interesującym makroregionie.
Jest on tym bardziej niezwykły, że najnowsze ustalenia dają podstawy
przypuszczać, iż właśnie ten obszar mógł stanowić kolebkę starożytnego
ludu Sudinoi, znanego z przekazu aleksandryjskiego geografa,
Klaudiusza Ptolemeusza z II w. n.e.
Zagadnienie
to wymaga jednak dalszych studiów, do czego niezbędne jest zintensyfikowanie
prac terenowych. W związku z tym powołana została Ekspedycja Sudowska
w składzie:
-
mgr Marcin Engel (PMA)
- mgr Leszek Godzieba (Delegatura w Ełku)
- mgr Piotr Iwanicki (PMA)
- mgr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz (IAiE PAN)
- dr Paweł Szymański (IA UW)
Konsultantem merytorycznym jest dr Anna Bitner-Wróblewska z PMA.
|