Michłów Piaska gm. Skarżysko Kościelne, woj świętokrzyskie
Prehistoryczny zespół kopalniano-osadniczy
Andrzej Jacek Tomaszewski

Stanowisko w Michałowie Piasce należy do prehistorycznego zespołu kopalniano-osadniczego zwanego przez archeologów Rydno, rozciągającego się na przestrzeni 3 km kwadratowych na obu brzegach Kamiennej, od wschodnich obrzeży Skarżyska-Kamiennej w dół tej rzeki, na gruntach wsi Grzybowa Góra i Michałów. Dziesiątki stanowisk, głównie z okresu późnego paleolitu i mezolitu (X-V tysiąclecie p.n.e.) poświadczają przetwarzanie tu naturalnego barwnika - hematytu, który wydobywano metodą odkrywkową z wychodni znajdującej się w zboczu jednego ze wzgórz.
Nasze badania, prowadzone od 1995 r. w ramach współpracy między PMA i IAE PAN, są kolejną kampanią w tym rejonie - pierwsze systematyczne prace archeologiczne prowadzono tu już w latach 20-ch XX w., a szczególnie intensywnie badano Rydno w latach 50. i 60. oraz w końcu lat 70. minionego stulecia.

Dolina Kamiennej.
Położenie stanowiska w Michałowie-Piasce na tarasie nadzalewowym rzeki.

W Michałowie odkrywamy przede wszystkim pozostałości po pobytach grup łowców reniferów kultury świderskiej z czasów końcowego zimnego wahnięcia ostatniego zlodowacenia (IX tysiąclecie p.n.e.). Są to bardzo liczne (dotąd prawie 55 tysięcy okazów) wytwory z tzw. krzemienia czekoladowego, sprowadzanego tu z miejsc wydobycia w okolicach odległego o kilkanaście km Orońska. Wśród wytworów dominują odpady przygotowania brył krzemienia do systematycznej eksploatacji oraz uzyskiwane z tak przygotowanych brył (rdzeni) półwytwory w postaci regularnych, wydłużonych wiórów. Część wiórów drogą dalszej modyfikacji przerabiano na narzędzia: groty strzał (tzw. liściaki), rylce do obróbki kości i poroży, a także drapacze służące do wyprawiania skór. Wytwory krzemienne występują niekiedy w postaci bardzo gęstych nagromadzeń - pracowni krzemieniarskich.

Eksploracja warstwy z zabytkami krzemiennymi


Pozostałości obiektu mieszkalnego w postaci zagłębionej jamy z piaszczystym wypełniskiem nasyconym hematytem.

Na stanowisku odkrywamy również jamy, których piaszczyste wypełniska nasycone są pyłem hematytowym, co poświadcza przetwarzanie i wykorzystywanie tego minerału pozyskiwanego w wychodni znajdującej się na drugim brzegu Kamiennej w odległości około 1 km od Michałowa. Obiekty te, zwykle rozczłonkowane i tworzące grupy na przestrzeni od kilku do kilkunastu metrów kwadratowych, są najpewniej pozostałością po zagłębionych w ziemię domostwach - półziemiankach. Niektóre jamy, zawierające stosunkowo liczne, jakby "upakowane" wytwory krzemienne i silniej nasycone pyłem hematytowym, reprezentować mogą skrytki, w których przechowywano na przyszłe potrzeby lub na wymianę zapas poszukiwanych surowców, jakimi były hematyt i krzemień. W 2004 r. natrafiono na skraj zwartego bruku ułożonego z połupanych brył piaskowcowych. Bruk ten wiąże się prawdopodobnie z eksplorowanym w poprzednich sezonach w sąsiedztwie rozległym obiektem mieszkalnym.