Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
zaprasza na wystawę

"Supraśl 500 lat dziejów klasztoru"

Wystawa prezentowana będzie od 9 sierpnia do 10 września 2005

Przygotowana przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie wystawa " Supraśl 500 lat dziejów klasztoru" oraz towarzysząca jej publikacja prezentuje fascynującą historię tego miejsca. Jej powstanie zawdzięczamy życzliwości Instytutu Sztuki PAN, Biblioteki Narodowej i Biblioteki Uniwersyteckiej, które użyczyły swych zbiorów do przygotowania ekspozycji. W zamierzeniu organizatorów, wystawa stanowić ma początek działań zmierzających do utworzenia Muzeum Dziejów Supraśla. O tym, że placówka taka w tym pięknym, pełnym historii i zabytków miasteczku jest potrzebna nie ulega wątpliwości. Miejmy nadzieje idea powołania muzeum znajdzie zrozumienie i pomoc ze strony władz samorządowych.

Na planszach zaprezentowane zostały unikatowe fotografie z początku XX wieku, a w gablotach zabytki archeologiczne, kopia "Kodeksu Supraskiego" i starodruków. Warto ją obejrzeć, by uświadomić sobie jak niewiele zostało ze wspanialej świątyni i jak wielki wkład w kulturę narodową wniosła bazyliańska oficyna wydawnicza, w której drukowano nie tylko księgi liturgiczne, lecz także literaturę oświeceniową. Wprawdzie nie przynosiły one zysków, ale szerzyły oświatę na terenach Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Nazwa Supraśl pochodzi od staropolskiego słowa sprząśla oznaczającego ważny odcinek rzeki "sprzęgający" leśne strumienie, które pojawiło się na kartach historii pod koniec XIV w, a później, w wyniku naleciałości ruskich, jaćwieskich i niemieckich przybrało formę Supraśl.

Jak głosi legenda, sprowadzonym do Gródka przez Aleksandra Chodkiewicza mnichom reguły św. Bazylego nie odpowiadała atmosfera gwarnego dworu magnata.Uzyskali zgodę na przeniesienie klasztoru w miejsce spokojne i odludne. Wskazał je zakonnikom spławiony rzeką drewniany krzyż, który zatrzymał się przy uroczysku zwanym "Suchy Hrud". W 1500 r. rozpoczęto budowę świątyni i zabudowań klasztornych, których fundatorem był Aleksander Chodkiewicz. Zamierzał on uczynić z Supraśla główną siedzibę rodu. Obronna świątynia Zwiastowania NMP, w architekturze której splotły się style gotycki i bizantyński, miała chronić nie tylko skarbiec i doczesne dobra Chodkiewiczów, ale także pełnić rolę rodzinnego mauzoleum. Fundacja w Supraślu ściśle wiązała się z ideami Unii Florenckiej i chociaż klęska wojsk sprzymierzonych pod Warną i zdobycie Konstantynopola przez Turów zniweczyły proces pojednania chrześcijan, to w Polsce i na Litwie był on ciągle żywy. Zawarta w 1596 r. Unia Brzeska jednoczyła na terytorium Rzeczpospolitej Kościół rzymskokatolicki i prawosławny, który uznawał władzę zwierzchnią papieża, ale zachowywał wschodnią tradycję w liturgii i kalendarz juliański. Prężna działalność zreformowanego zakonu Bazylianów z działającą od 1695 r. drukarnią sprawiła, że Supraśl stał się jednym z głównych ośrodków Kościoła unickiego.

Po upadku Rzeczpospolitej i kasacie w 1839 r Unii Brzeskiej przez władze carskie, klasztor Bazylianów przejęty został przez Cerkiew prawosławną. Od tego czasu, utożsamiany przez miejscową społeczność z zaborcą, egzystował na marginesie dynamicznie rozwijającego się miasta. W 1915 r. prawosławni mnisi opuścili wraz z wojskiem rosyjskim Supraśl, wywożąc najcenniejsze przedmioty.

W 1918 r. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, władze przekazały świątynię i klasztor Kościołowi rzymskokatolickiemu. Salezjanie prowadzili w nim ośrodek wychowawczy dla sierot. Po 17 września 1939 r. świątynię Zwiastowania NMP zdewastowały wojska sowieckie, a w 1944 r. została zburzona przez wycofujące się oddziały niemieckie.

Przez wiele lat nie było ani woli ani możliwości jej odbudowy. Dopiero w 1984 r. władze komunistyczne pozwoliły Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu rozpocząć rekonstrukcję świątyni Zwiastowania NMP. Obecnie pomimo prowadzonych prac remontowych, Supraśl powoli staje się ważnym ośrodkiem religijnym i miejscem pielgrzymek wyznawców prawosławia.