W dniach 20 kwietnia - 13 października 2015 roku
w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie
eksponowana będzie wystawa
"Bilcze Złote - najpiękniejsze naczynia Europy".

Ekspozycja została przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie i PMA. Prezentowany jest na niej wybór zabytków z dwóch stanowisk kultury trypolskiej: Ogród i jaskinia Werteba z miejscowości Bilcze Złote (obwód tarnopolski, Ukraina). Odkryte zostały one podczas badań prowadzonych pod koniec XIX i na początku XX wieku przez m.in. Adama Honory Kirkora, Gotfryda Ossowskiego i Włodzimierza Demetrykiewicza. Do Muzeum Archeologicznego w Krakowie przekazała je księżna Teresa Sapieżyna.

Początki formowania się kultury trypolskiej datowane są na schyłek V tysiąclecia przed naszą erą, a jej zanik na pierwszą połowę III tys. p.n.e. Ludność zamieszkiwała duże osady zakładane często w miejscach o naturalnych warunkach obronnych. Niekiedy rozrastały się one do gigantycznych rozmiarów i liczyły po kilka tysięcy mieszkańców. Zajmowali się oni rolnictwem i hodowlą zwierząt. Znacznie rozwinięto garncarstwo i obróbkę surowców krzemiennych. Dużą rolę w gospodarce odgrywała także dalekosiężna wymiana handlowa z wysoko rozwiniętymi centrami - bałkańskim i karpackim.

Na wystawie prezentowany jest wybór bogato zdobionych naczyń oraz figurek glinianych kobiecych, męskich i zwierzęcych. Wytwórczość ceramiczną w kulturze trypoliskiej rozwinięto na wielką skalę. Służyła ona celom gospodarczym, domowym, ale często miała wybitnie artystyczny charakter, odnosiła się także do sfery wierzeń. W materiałach zabytkowych z osad kultury trypolskiej wyodrębniono ceramikę kuchenną, zdobioną cienkościenną stołową i dekoracyjną charakteryzującą się bogactwem ornamentacyjnym. W typach naczyń wyróżniono misy, amfory, dzbany, garnki, wazy, formy gruszkowate, puchary, czerpaki, kubki. W zdobieniu dominowało malowanie, a najczęściej stosowanymi barwami były - czerń, czerwień i biel. Stosowano angobowanie - powlekanie powierzchni naczyń barwioną lub białą glinką przed ich wypałem. W motywach malowanych przeważają wątki wstęg, spirali, fal, rombów. Współwystępują z nimi ornamenty plastyczne, szczypane, ryte, nacinane, odciskane. Pojawiają się silnie stylizowane motywy antropomorficzne i zoomorficzne. Przy malowaniu używano barwników pozyskiwanych z naturalnych surowców, głównie pochodzenia mineralnego. Kolor czarny mógł być uzyskany z węgla drzewnego, sadzy, czerwony - z glinek, hematytu, biały - z wapienia, kredy. Użyteczne były z pewnością barwniki roślinne.

Na wystawie ważnym elementem jest plastyka antropomorficzna, wśród której dominują schematyczne figurki żeńskie. W kulturze trypolskiej wyróżniono cztery ich typy: 1) w pozycji siedzącej, 2) ze schematyczną kolistą główką, z otworami w miejscu oczu i smukłym, stożkowatym tułowiem, 3) z rzędami otworków wzdłuż krawędzi, 4) osadzone na cokolikach. Figurki męskie są w porównaniu z żeńskimi nieliczne. Ekspozycja uzupełniona została ponadto o wybór narzędzi krzemiennych, kościanych oraz glinianych przęślików (niekiedy zdobionych) i ciężarków tkackich .

Jednym z zadań wystawy jest prezentacja wybitnego kunsztu artystów z kręgu kultury trypolskiej. Z prostych form ceramicznych potrafili oni stworzyć prawdziwe dzieła sztuki użytkowej i sakralnej - związanej z kultem religijnym, wyrażający sferę życia duchowego ówczesnych społeczności.